Fizyoterapi

Bobath Konsepti- Nörogelişimsel Tedavi Yöntemi (NDT)

Günümüzde en çok kullanılan geçerliliği bilimsel olarak kanıtlanmış tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de uygulanan tedavi yöntemi Bobath yaklaşımıdır. Bobath yaklaşımı yaşayan bir konsepttir. Fizyoterapist Bertha Bobath ve eşi nöropskiatrist Karel Bobath tarafından uygulanmaya başlandığı 1940’lardan bu yana mevcut bilimsel gelişmeler ışığında güncellenmiş ve güncellenmeye de devam etmektedir

Bobath yöntemini esasında Bertha Bobath’ın 1980’lerde söylediği bir söz özetlemektedir “…biz hareketi öğretmiyoruz, hareketi mümkün kılıyoruz.” Bu sözden hareketle açıklayacak olursak Bobath Yaklaşımı çocuğun mevcut durumunu göz önüne alarak oyun aktiviteleriyle birlikte doğru tutuş teknikleri, pozisyonlamalar, hareketin teşvik edilmesi, tedavide aileye ve ekip çalışmasına verdiği önem ve daha da önemlisi aileyi tedavi içinde tamda olması gereken yere koyması bakımından günümüzde çocuğun doğasına en yakın ve en etkin tedavi yaklaşımlarından biridir.

Bobath Terapisti serebral palsili çocuklarda esas sorun olan merkezi sinir sistemi üzerine yoğunlaşır. Merkezi sinir sistemini normal motor gelişim basamaklarını çok iyi bilerek irdelemeye çalışır. Bunun sonucunda yapılan kapsamlı değerlendirmeler ile merkezi sinir sisteminde ki sorunun sebep olduğu bulguyu ortaya çıkarır.  Ardından çocuğun ihtiyaçlarını belirler ve bu doğrultuda konseptin gereklerini uygular. Bunu yaparken de çocuğa resmin bütününü görerek yaklaşır. Yani duruma bütüncül yaklaşır. Bir Bobath Terapist için normal motor gelişim, kas tonusu, refleksler, duyusal sorunlar, anormal hareket paternleri, algı, hafıza gibi parametreler çok önemlidir.

Bobath terapi içinde kullanılan tutuş teknikleri önemlidir bu tutuş teknikleri çocuk daha aktif kılınarak spastisiteyi kontrol altına almak, normal kas tonusunu sağlamak, normal motor hareketleri artırmak mümkündür. Aile Bobath Terapistten bu teknikleri aile eğitimi kapsamında öğrenerek evde de bunları devam ettirir. Aile rehabilitasyon ekibinin en tabi ve en önemli üyesidir. Bundan dolayı Bobath terapinin etkinliğinin arttığına dair çalışmalar mevcuttur.

Konsept içinde çocuğun ihtiyacı dahilinde tedavinin ana amacına sağdık kalınarak atla terapi (Hippoterapi), havuz terapi (Aquaterapi), duyu bütünleme terapisi, kinesiotape ve theratogs gibi yöntemlerle desteklenebilir.

Bobath Terapi içinde ortez ve adaptif yardımcı cihaz kullanımı çok önemlidir. Tedavi ihtiyaç doğrultusunda mutlaka doğru seçilmiş ortez ve tonusun düzenlenmesine yardımcı botox ve seri alçılama gibi yöntemlerle desteklenmelidir. Bu sayede oluşması muhtemel kas-iskelet sorunları azaltılacak yada ortadan kaldırılacaktır.

Son yıllarda anlaşılmıştır ki sadece Bobath yaklaşımı için değil diğer tüm yöntemlerde de ekip çalışması çok önemlidir. Ekibin çocukla en çok vakit geçiren üyesi şüphesiz ki aile ve fizyoterapisttir.

UZAY TERAPİ

Uzay terapisi fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında son yıllarda geliştirilen ve Serebral palsi başta olmak üzere bir çok nörolojik hastalıkta kullanılan tedavi metodudur. Uzay terapisi suit therapy, adeli suit therapy ve spider therapy gibi isimlerle de bilinmektedir.

Uzay terapisi kökenini astronotların uzayda ki yer çekimsiz ortamda karşılaşacakları olumsuz durumları önlemek için özel olarak geliştirilen Penguin Suit isimli bir kıyafetten alır. Bu kıyafet yer çekimsiz ortamda kaslara ve kemiklere yeteri kadar yük binmediği için oluşabilecek kas atrofisi ve osteoporoz(kemik erimesi) gibi olumsuz durumları önlemek için vücudun büyük eklemlerine basınç verilmesi mantığına dayanır. Nörolojik hastalarda ilk defa 1992 yılında kullanılan bu özel kıyafet sayesinde hastaların vücutlarında oluşturulan kompresyon ile proprioseptif uyarı ortaya çıkarılır. Vücudun normal duruşu için çok gerekli olan proprioseptif girdiler nörolojik hastalarda yeterli düzeyde değildir. Suit isimli kıyafetin bu olumlu etkisi sayesinde beyin ve kaslar arasında sürekli devam edecek iletişim hastanın vücut farkındalığına olumlu etkiler yaratmaktadır.

Uzay terapisi suit isimli kıyafetin yanı sıra Evrensel Terapi Ünitesi’ni de içerir. Kafes şeklinde ki terapi ünitesine alınan hastalar özel elastik bantlarla bağlanır ve bağlanan bantlara gerekli olan gerilim verilir. Oluşan gerilim kuvveti sayesinde yer çekimi elemine edilir, hastanın normalde yapamadığı bir çok hareketi yer çekimi olmadan yapması sağlanır

Uzay terapinin amacı:

• Hareket genişliğini artırmak;

• Kas Kuvvetini arttırır.

• Enerji harcamasını azaltmak;

• Hareket öğrenme ve planlama becerisi kazandırır

• Çeşitli duyusal entegrasyon yöntemleri sağlar

• Başarma ve güven hisleri gelişimine yardım eder

• Ağrıyı azaltmak;

• Mobiliteyi artırmak;

• Fonksiyonel kapasiteyi artırmak;

• Kontraktür oluşumunu azaltmak;

• Bakımı kolaylaştırmak.

• Aktif ve pasif hareket sınırını arttırır. Kas Kuvvetini arttırır.

• Yerçekimi kuvvetini etsiziz hale getirerek, zayıf kas gruplarında aktif hareketlere fayda sağlar

• Enerji harcamasını azaltmak;

• Kas kuvveti ve elastikiyette ölçülebilir ve gözle görülür derecelerde kazanç sağlar Spazm frekansını azaltmak;

• Dengeyi geliştirir

• Koordinasyonu geliştirir

• Belli bir fonksiyonel beceriye odaklanır

• Spesifik çalışma kolaylığı sağlar

• Herhangi bir pozisyonda, pozisyonun stabilizasyonunu sağlamaya yardımcı olur

Uzay terapinin yararları:

• Taktil stimulasyon (Dokunma hissi) geliştirir,

• Merkezi sinir sistemini yeniden düzenler

• Harici denge (eksternal stabilizasyon) sağlar,

• Kas tonusunu normalize eder, spastisteyi azaltır,

• Vücut postürünü düzeltir,

• Dinamik düzeltme sağlar

• Yürüyüş modelini normalize eder

• Vestibular sistemi etkiler

• Dengeyi geliştirir,

• Koordinasyonu geliştirir,

• Ataksi ve atetozda kontrolsüz hareketleri azaltır,

• Vücudun ve uzayın farkında olmayı geliştirir

• Zayıf kasları destekler,

• Güçlü kasların daha da kuvvetlenmesi için direnç uygular

• Baş kontrolü gövde desteği sayesinde ses üretimini ve akıcı konuşmayı geliştirir

• Kontraktürleri azaltmaya yardım eder,

• Kalça eklemine dikey düzlemde yükleme sayesinde kalça düzgünlüğünün gelişimine yardımcı eder,

• Kaba ve ince motor becerilerin gelişimine yardımcı olur,

• Güven duygusunu geliştirir,

• Tedavi süresini kısaltır,

• Çocuğun tedaviye maksimum katılımını sağlar.

KİNEZYOTAPİNG (BANTLAMA)

Kinezyotaping vücut hareketlerini kısıtlamadan kas ve eklemlerin destekleyerek vücudun doğal iyileşmesini hızlandıran özel bir tür bantlama tekniğidir. 1970 lerin ortalarında Dr.Kenzo tarafından bulunmuş bir yöntem olup bu özel bantlama tekniğinde kullanılan elastik yapışkan bandda Dr Kenzo tarafından geliştirilmiştir. O tarihlerden bu güne kadar Kinesiotaping yaklaşık 30 yıldır giderek artan bir şekilde sporcularda, ağrı tedavisinde ve fizik tedavide başarı ile kullanılmaktadır.

Bantlama bir tedavi yöntemi olarak, yıllardır fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamalarında tercih edilmiştir. Özellikle sporcu sağlığı ve koruyucu yaklaşımlar alanında bilinen bu tedavi şekli pek çok farklı malzeme ile uygulanır hale gelmiştir. Kinezyootaping bantlama yöntemlerinden biri olmakla beraber, bu yöntemde benzerlerinden farklı olarak esnek ve uzun süre cilt üzerinde kalabilen akrilik materyalden özel bantlar kullanılmakta ve bu bantlar özel tekniklerle, farklı amaçlar doğrultusunda uygulanmaktadırlar.

Kinesiotaping yönteminde kullanılan bantların özellikleri nelerdir?

Bu bant, oldukça ince ve hassas dokunmuş pamuklu bir malzemeden imal edilmiştir. Yapışkan yüzeyde bulunan özel hava kanalları sayesinde çok hızlı şekilde kuruduğundan, ıslanma ve terleme durumunda dahi cilt üzerinde kalabilmektedir. Bant akrilik özelliğinden dolayı cilt üzerine yapıştırılmış halde iken duş almak yâda uygulama bölgesini yıkayabilmek mümkündür. Kinesiotape uygulamanın yapıldığı cildin yapısı ve ortam koşullarına bağlı olmak üzere uygulama bölgesinde çıkmaksızın 4 ila 7 gün (ortalama 5 gün) kalabilmektedir. Bandın en önemli özelliklerinden biri de cildin esneme kapasitesine uyumlu oluşudur, bu özellik sayesinde, bant hareket halinde iken ciltte oluşan gerilme ve gevşemelere uyum sağlayabilmektedir. Bu iş için geliştirilen bantların yapısı ciltte alerji yaratabilecek lateks veya benzeri herhangi bir etken madde içermediği gibi gerekli hallerde birbiri üzerine katmanlar oluşturacak şekilde de uygulanabilmektedir.

Bu bantlama yönteminin etkileri nasıl oluşur?

İnsan vücudu hareket etmek üzere tasarlanmıştır ve bu hareketin temel unsurları sinir sistemi ile kas-iskelet sistemidir. Kaslar, iskelet dokusuna yapışmış halde bulunur ve normal koşullarda kasılıp gevşeme yolu ile hareketi doğururlar. Eğer bir kas çok uzun süre çalışmak durumunda kalır yada kapasitesinin üzerinde yüklenirse kas dokusunda küçük yada büyük boyutlarda yaralanmalar oluşur. Oluşan bu yaralanmaların neticesinde oluşan yangılı durum cilt ile kas dokusu arasındaki bölgede baskıya neden olur ve bu basınç lenfatik akıma engel oluşturur. Dokularda oluşan bu yangı deri altında yer alan ve ağrı duyusunu yaratan sinir uçlarını uyararak kişide “ağrı ve rahatsızlık hissi” uyandırır. Bu tip ağrılar kas ağrısı yada miyalji olarak adlandırılmaktadır. Kinesiotape teorik olarak, cildi yukarı kaldırıp deri ile kasların arasındaki boşluğu arttırmakta ve bölgede yaralanma yada hastalık sonucu oluşan baskıyı hafifletmektedir. Yaralanma bölgesindeki baskının azalması bölgede ki kan dolaşımın artışı ile sonuçlanmaktadır. Azalan gerginlik ve hassasiyet neticesinde deri altında var olan ağrı alıcılarının uyarılmasını önlenmiş olur ve ağrısız hareket imkânı sağlanmış olur. Kinesiotaping Tekniğinin temel amacı ağrısız harekete destek olmak ve bu yolla iyileşmeyi hızlandırmaktır.

Kinezyotaping’in Temel Etkileri

– Nöromusküler sistemin restore edilmesi

– Ağrının azaltması

– Performansın artırılması

– Yaralanmadan korunmak

– Kan ve lenf dolaşımını artırıp iyileşmeyi hızlandırmak.

-Kinezyotaping ile ağrılı eklemlerin fonksiyonel bir destekle hareket etmelerini sağlayabilir, yorgun yada zayıf kasların çalışmasına destek olunabilir. Kinezyotaping yöntemi kasların çevresine yada üzerine gerektiği şekilde yapıştırıldığında kasların çalışmasına yardımcı olabileceği gibi kasların aşırı çalışmasını önleyebilmektedir. Kinezyotaping yöntemini lenf akımına destek olacak tekniklerle uygularsanız 24 saat boyunca sürecek bir lenfatik akım desteği sağlamış olursunuz. Kinezyotaping uygulamalarında yer alan düzeltme teknikleri ile vücuttaki dokuları destekleyebilir böylece kişinin daha erken dönemde ağrısız şekilde hareket edebilmesini sağlarken doku iyileşmesini hızlandıracak etkiler oluşturabilirsiniz. Kinezyotaping soğuk tedavisi, elektroterapi gibi diğer fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri ile eş zamanlı olarak kullanılabilir. Kinezyotaping uygulamaları temel olarak sinir sistemi, kas iskelet sistemi ve dolaşım sistemi üzerine etki etmektedir, özellikle kas dokusunun vücut fonksiyonları ve metabolizması üzerindeki önemi göz önüne alındığında uygulamanın iyileşmeye ve ağrısız harekete olan katkısı iyileşmenin hızlandırılmasında oldukça önemli bir unsur olarak ön plana çıkacaktır.

Kinesyotaping hangi problemlerde kullanılabilir?

Kinezyotape son derece esnek ve etkin kullanım şekli ile baştan ayağa pek çok problemin tedavisinde tek başına yada yardımcı bir tedavi seçeneği olarak kullanılabilmektedir.

– Spor yaralanmaları sonrasında yada yaralanma öncesi önleyici uygulamalar Farklı sebeplerden kaynaklanan bel-sırt-boyun ağrıları,

– Kireçlenme, romatizmal hastalıklar veya bir yaralanma sonucu gelişen kalça, diz, ayak-ayak bileği ağrıları, omuz tendon problemleri, tenisçi dirseği, karpal tünel sendromu, el-el bileği ve parmakları ilgilendiren ağrılı problemler, diz kpağı problemleri, aşil tendon problemleri, ayak bileği burkulmaları vb durumlarda

– Postür ve duruş bozukluklarında

– Nörolojik hastalıklarda görülen kas kuvvet yetersizlikleri ile hareket algısı ile ilgili bozukluklarda

– Cerrahi sonrası görülen ödem/şişlik durumlarında (lenfödem vb).

Kinezyotaping’i kimler uygulayabilir?

Kinezyootaping yönteminde bantların, hangi bölgeye, hangi tekniklerle, hangi yönde ve hangi amaçlarla uygulanacağı doğru sonuca ulaşmak açısından oldukça önemlidir. Tekniğin başarı ile uygulanması kaslar, eklemler, bağlar ve dolaşım sisteminin anatomisini bilmekten ve duruma uygun doğru teknikleri uygulamaktan geçmektedir bu nedenle Kinezyotape uygulaması bu konuda düzenlenen kursları almış fizyoterapistler tarafından yapılmaktadır.

İNCE MOTOR BECERİLER

İnce motor becerileri çocuğunuzun el ve parmaklarındaki küçük kasları yönetebilme becerisidir. İnce motor becerileri gelişimi çocuğunuzun daha ilk aylarında etrafındaki oyuncak ve çeşitli nesneleri yakalaması, kavrayabilmesi ile başlamaktadır.

İnce motor becerilerin gelişim aşamalarında 3 alan dikkatimizi çekmektedir.

 El ile kavrama: Bebeğinizin çevresindeki nesneleri ve oyuncakları gelişi güzel tutması ile başlayan bir süreçtir. İlk aylarda “yakalama refleksi” mevcuttur ve çevresindeki her şeyi yakalayarak ağzın götürmek istemektedir.Zamanla bu daha kontrollü yapmaya başlayacaktır.

Parmak ile kavramat: Bebeğinizin el kasları gelişmeye başlayıp, bu beceriler ile ilgili deneyimleri arttıkça parmaklarını da daha fazla kullanmaya başlayacaktır.

El-göz koordinasyonu kurma: Çocuğun el göz koordinasyonu kurabilmesi yaklaşık 4. Aydan itibaren nesne sürekliliğini kazanması ile birlikte, hareketli nesneleri takip etmesi ve yakalayabilmesi ile başlayan bir süreçtir. Çocuk çeşitli deneyimlerde bulunarak parmak ve el kaslarını kontrol edebilir ve hem el ve parmaklarına hem de kavradığı nesneye odaklanarak istediği aktiviteleri gerçekleştirebilir

Yukarıda bahsedilen 3 aşama adım adım bir bütünü oluşturmakta ve ilkokul döneminde yazı yazmayı öğrenebilmesini ve yazabilmesini sağlamaktadır.

MOBİLİZASYON TEKNİĞİ

Eklem haraketlerinin yetersiz olduğu durumlarda kullanılan ve fizyoterapistin el ile uyguladığı tekniktir.